به گزارش راوی شیراز، زندان باتوجه به اینکه یک محیط بسته است اما زندانیان مدام درحال آزاد شدن و سپس برگشت به زندان هستند. زندانها در ایران بسیاری از ساختار های شهری از قبیل مدرسه، بخشهای خدماتی مانند حمل و نقل، برخی از خدمات مربوط به شهرداری، بهداشت و درمان را دارا می باشد و با اینکه این ساختار های منظم و جامع درون زندان ها وجود دارد و در برخی از کشور ها زندانها شبیه هتل می باشند اما زندانیان همچنان درمعرض خطر ابتلا به بیماری هایی از قبیل اچ.آی.وی قرار دارند.
در گذشته خود زندان یک عامل خطر برای ابتلا به اچ.آی.وی بوده است، بطوریکه افراد غیر مبتلا به اچ.آی.وی پس از ورود به زندان در معرض خطر ابتلا به اچ.آی.وی قرار داشته اند و تبدیل سرمی (سروکانورژن) اچ.آی.وی از منفی به مثبت در میان زندانیان مشاهده میشد. البته مطالعات نشان میدهد که شیوع اچ.آی.وی از حدود ۲۵% در میان معتادان تزریقی به حدود ۳% در میان ایشان در ایران رسیده است که میتواند شاهدی بر کاهش تزریق مواد در میان معتادان و نیز زندانیان در ایران باشد.
به تدریج مشاهدات جدید هم نشان میدهد که رفتار های پرخطر بسیاری از زندانیان میتواند در خارج از زندان اتفاق افتاده باشد و زندان یک خطر بالقوه میباشد. چراکه ممکن است رفتارهای پرخطر مانند تزریق مواد و رفتارهای محافظت نشده جنسی در خارج از زندان رخ داده باشد و بخصوص در مطالعات مقطعی محققین با شرح حال گرفتن آن را به اشتباه جزء رفتارهای پرخطر داخل زندان درنظر بگیرند. بعنوان مثال، تزریق مواد که قبلا در داخل زندان شیوع فراوانی داشت.
اکنون به صورت اندکی در زندان های ایران مشاهده می شود و حتی خود تزریق در برخی از زندان ها در میان زندانیان انگ محسوب میشود! حتی بنظر میرسد که تزریق مواد در خارج از زندان نیز کمتر شده باشد یا اینکه حداقل ما کمتر مشاهده می کنیم و یا اینکه در مکان هایی اتفاق میافتد که دسترسی کمتری به آنها داریم.
در کشور های مختلف شیوع اچ.آی.وی در میان زندانیان بسیار متغیر است، بطوریکه از کمتر از ۱% تا حدود ۳۰% متغیر می باشد.
در ایران زمانی شیوع اچ.آی.وی در میان زندانیان حدود ۴% بوده است و بعد از شروع برنامه های کاهش آسیب در سال ۲۰۰۰ به ویژه برنامه درمان نگهدارنده با متادون (MMT) بشدت کاهش یافته است و در حال حاضر در مجموع شیوع اچ.آی.وی در زندان های ایران حدود ۰.۸% و نیز در میان خانواده های زندانیان ۰.۴% است. جهت جزئیات بیشتر میتوان اشاره کرد که شیوع اچ.آی.وی در میان مردان زندانی حدود ۱% و در زنان زندانی حدود ۲% است که البته با توجه به مزمن بودن اچ.آی.وی انتظار کاهش شیوع بیشتر نمیتوان داشت. چراکه با طبیعی شدن طول عمر بیماران مبتلا، طبیعتا تعداد بیماران مبتلا نیز بصورت تجمیعی افزایش می یابد.
بنابراین شیوع اچ.آی.وی معیار مناسبی برای ارزیابی وضعیت زندانها از لحاظ سیر اپیدمیولوژیک (همه گیر شناسی) نیست و باید از شاخصی بنام بروز (تعداد موارد جدید) استفاده کرد.
میزان بروز اچ.آی.وی در میان زندانیان در سال ۲۰۰۹ حدود ۱% و در سال ۲۰۱۳ حدود ۰.۵% در هر هزار شخص-سال تخمین زده شده است که در مقایسه با گذشته که اعدادی حدود ۱۷% در سال بوده است بسیار کاهش یافته است. این کاهش معنی دار ناشی از اجرای برنامه های کاهش آسیب در زندانهای ایران می باشد.
بنابراین باتوجه به کاهش معنادار بروز اچ.آی.وی در زندانهای ایران از یک عدد دورقمی به تک رقمی، امکان دست یافتن به میزان بروز صفر درصد نیز وجود دارد، درصورتیکه برنامه های کاهش آسیب به ویژه درمان نگهدارنده با متادون با قدرت بیشتر و نظم بهتر در زندانها تقویت گردد تا زندانیان رفتارهای پرخطر کمتر و محافظت شده بیشتر در داخل و یا خارج از زندان داشته باشند.
یادداشت از دکتر سیداحمد سیدعلی نقی، اپیدمیولوژیست و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات ایدز ایران
دکتر پگاه میرزاپور، دکترای روانشناسی بالینی و پژوهشگر مرکز تحقیقات ایدز ایران
ثبت دیدگاه